Stiletto dabanlı ayaqqabılar bu gün qadın qarderobunun ayrılmaz bir hissəsi, zərifliyin və cəsarətin simvolu hesab olunur. Lakin bu incə və hündür dabanların hekayəsi XX əsrin ortalarına, dəb dünyasının inqilabi dəyişikliklər yaşadığı bir dövrə gedib çıxır.
Hər Şey Bir "Xəncər"lə Başladı
"Stiletto" sözü italyan dilində "stilo" kəlməsindən törəmişdir və "kiçik xəncər" mənasını verir. Bu ad ayaqqabının incə, iti və təhlükəli görünüşlü dabanına mükəmməl uyğun gəlirdi. Hündür dabanların tarixi qədim dövrlərə dayansa da, müasir stilettonun yaranması üçün xüsusi texnoloji yeniliklər və dəb cərəyanlarının birləşməsi tələb olunurdu.
Əsas problem dabanın həm çox nazik, həm də bədənin ağırlığına tab gətirəcək qədər möhkəm olması idi. İkinci Dünya Müharibəsindən sonra metal emalı və plastik texnologiyalarındakı inkişaf bu problemin həllinə imkan yaratdı. Məhz bu dövrdə dizaynerlər dabanın içərisinə polad bir mil yerləşdirərək ona lazımi möhkəmliyi bəxş edə bildilər.
Dəb Səhnəsinə Çıxış: 1950-ci İllər və "New Look"
Stilettonun populyarlaşması birbaşa olaraq 1950-ci illərin dəb tendensiyaları ilə bağlıdır. Müharibənin sərt və məhdudiyyətli geyim tərzindən bezən qadınlar daha incə və qadınsayağı siluetlərə can atırdılar. 1947-ci ildə Kristian Diorun təqdim etdiyi inqilabi "New Look" kolleksiyası bu istəyə cavab verdi. Geniş ətəklər, dar beller və vurğulanan sinə xətti ilə Dior, qadın siluetini yenidən formalaşdırdı. Bu yeni silueti tamamlamaq üçün isə yeni bir ayaqqabıya ehtiyac var idi.
Məhz bu nöqtədə stiletto səhnəyə çıxdı. İncə və hündür dabanlar ayaqları daha uzun və zərif göstərir, yerişə xüsusi bir ritm qatır və "New Look"un yaratdığı qadın obrazını mükəmməl şəkildə tamamlayırdı.
Yaradıcılar Kimlərdir? Roger Vivier və Salvatore Ferragamo Rəqabəti
İlk stilettonun kim tərəfindən icad edildiyi mövzusunda dəb tarixçiləri arasında hələ də mübahisələr davam edir. Lakin iki ad xüsusilə önə çıxır: fransız dizayner Roger Vivier və italyan sənətkar Salvatore Ferragamo.
Roger Vivier: Çoxları tərəfindən stilettonun "atası" hesab olunan Vivier, 1950-ci illərin əvvəllərində Kristian Dior üçün çalışarkən bu dizaynı təkmilləşdirmişdir. O, dabanın içərisinə nazik metal çubuq yerləşdirərək həm zərifliyi, həm də davamlılığı təmin etməyə nail olmuşdu. Onun yaratdığı ayaqqabılar qısa zamanda Paris dəb həftələrinin və yüksək cəmiyyətin ulduzuna çevrildi.
Salvatore Ferragamo: "Ulduzların çəkməçisi" kimi tanınan Ferragamo isə hələ 1940-cı illərdə polad dəstəkli hündür dabanlarla təcrübələr aparırdı. O, ayağın anatomiyasını dərindən öyrənərək hündür dabanların yaratdığı narahatlığı minimuma endirməyə çalışırdı. Merilin Monro kimi Hollivud ulduzları üçün yaratdığı ayaqqabılar stilettonun bütün dünyada tanınmasında böyük rol oynadı.
Hər iki dizaynerin stilettonun formalaşmasında mühüm rol oynadığı şübhəsizdir. Onların rəqabəti və sənətkarlığı sayəsində stiletto sadəcə bir ayaqqabı deyil, əsl sənət əsərinə çevrildi.
Stiletto Bu Gün
Ötən onilliklər ərzində stiletto dəfələrlə dəyişikliyə məruz qalıb, müxtəlif hündürlüklərdə və formalarda təqdim edilib. Lakin o, heç vaxt öz əsas mahiyyətini – zəriflik, güc və cəlbedicilik simvolu olmaq missiyasını itirməyib. Bu gün də stiletto, qırmızı xalıdan ofis dəhlizlərinə qədər hər yerdə qadınların özünəinamını və zövqünü nümayiş etdirən vazkeçilməz bir aksesuardır.
İlk yarandığı gündən bu günə stiletto, sadəcə bir dəb elementi deyil, həm də qadınların cəmiyyətdəki yerinin və özünə münasibətinin bir güzgüsü olmuşdur. Bu kiçik "xəncər" hələ uzun illər dəb dünyasının zirvəsində qalmağa davam edəcək.
